انار ایرانی، نیازمند حمایت و صیانت
انار میوه اصلی در سفره شب یلدا است. حضور نمادین آن در سفره یلدا، بازمانده از پیشینیان است که آن را میوه باروری و تعداد دانه‌های فراوان آن را نشانه شادی، برکت و فراوانی میدانستند. امروزه اثبات شده که انار سرشار از ویتامین ث است، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه خون می‌شود و آهن موجود در آن نیز موجب افزایش انرژی و خون‌سازی می‌گردد. علاوه بر فواید این میوه زیبا و خوش‌طعم، انار از محصولات استراتژیک کشور محسوب می‌شود. به گفته مدیرعامل شرکت افشره‌سازفردوس، یکی از تولیدکنندگان کنستانتره انار، در کشور پتانسیل صادرات و ارزآوری بسیار بالایی در زمینه آبمیوه و کنسانتره انار وجود دارد، به طوری‌که یک بشکه کنسانتره آبمیوه انار می‌تواند حدود ۱۵ برابر یک بشکه نفت ارزآوری داشته باشد که از این‌رو در زمره محصولات استراتژیک کشور مانند زعفران و پسته قرار می‌گیرد. اما بر سر راه بهره‌وری این محصول بااهمیت، مشکلاتی جدی وجود دارد.
افشره ساز فردوس از تولیدکنندگان کنستانتره انار، سیب و انگور و زرشک در ایران با ظرفیت 70 هزار تن مواد خام و 8700 تن کنسانتره انواع میوه است. در حال حاضر شرکت افشره‌سازفردوس در زمره 10 شرکت برتر از نظر ظرفیت قرار دارد.
سید حمید حجتی، مدیر عامل شرکت افشره ساز فردوس در خصوص اهمیت استراتژیک انار و نقش آن در اقتصاد کشور به خبرنگار مجله میکروسکوپ گفت: میانگین برداشت سالانه انار از باغات کشور، حدود یک میلیون تن است، این میزان با توجه به تغییرات اقلیم، دستخوش تغییر می‌شود. عمده تولید ۱۰ واریته تجاری انار عمدتاً در استان‌های فارس، اصفهان، خراسان رضوی و جنوبی، یزد، مرکزی، سمنان و لرستان تولید شده و صادر می‌گردد و میانگین صادرات آن سالانه، ۱۵ تا ۳۵ هزار تن است. در سال 97، درآمد حاصل از صادرات آن به کشورهای روسیه، عراق، کره جنوبی، سوئیس، فرانسه و آلمان به 15 میلیون دلار رسید. اما در سال گذشته به دلیل تحریم‌ها و شیوع کرونا میزان صادرات تنها ۱۵ هزار تن بوده است. البته ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان انار دنیا توان صادرات ۱۵۰ هزار تن انار در سال و همچنین پتانسیل صادرات محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر همچون کنسانتره و آبمیوه انار را نیز دارد. از مجموع کنسانتره انار تولید شده در جهان حدود 70 درصد آن در بازار آمریکا، 20 درصد در اروپا و 10 درصد باقیمانده در سایر کشورها به فروش می‌رسد. در ایران توان تولید سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن کنسانتره انواع میوه شامل انار وجود دارد اما به دلایلی ازجمله: کمبود سرمایه، بازار مصرف و مواد اولیه، در حال حاضر حدود ۸۰ هزار تن کنسانتره در کشور تولید و حدود نصف آن صادر می‌شود، اما در بخش آبمیوه مصرف داخل بیشتر از صادرات است. با این وجود سرانه مصرف آبمیوه در ایران نهایتاً در سالی که مشکلات اقتصادی کمتر باشد به ۱۱ لیتر در سال می‌رسد و با بالا گرفتن مشکلات اقتصادی مصرف آبمیوه هم کمتر می‌شود، درحالی که در کشورهای اروپایی ۳۵ تا ۴۰ لیتر در سال است. صنعت آبمیوه و کنسانتره طی چهار ماه اول سال ۹۹ بیش از ۳۸ میلیون دلار به وزن ۴۸ هزار تن صادرات و عمدتاً به پاکستان، ترکیه، افغانستان و روسیه و مقداری هم به آلمان داشته است.
حجتی جایگاه انار ایران را در جهان این‌گونه شرح داد: ایران اولین صادرکننده انار در جهان بوده اما با سرمایه‌گذاری‌های هنگفت آمریکا در چند سال اخیر جایگاه انار ایران بیش از پیش تهدید شده است. آمریکا و اروپا بزرگ‌ترین واردکنندگان انار در دنیا هستند. استرالیا نیز با واردات بالا از آمریکا و با برنامه‌ریزی جهت افزایش واردات انار، خود تبدیل به یکی از بازارهای مناسب این محصول شده است. در بازار اروپا، انگلیس هم‌اکنون بزرگ‌ترین واردکننده انار به‌حساب می‌آید، در حالی که مقصد اصلی انار ایران کشور هلند در اروپا است. انواع برند و غیر برند انار ایران در اروپا علاوه بر هلند به کشورهای آلمان، یونان، انگلستان، فرانسه، بلغارستان، مجارستان، چک، ایتالیا و قبرس صادر می‌شود. در اتحادیه اروپا، اسپانیا تنها تولیدکننده عمده انار محسوب می‌شود و سایر کشورهای این اتحادیه توان تولید محصول در مقیاس تجاری را ندارند. از سوی دیگر کره‌جنوبی نیز مهم‌ترین واردکننده انار ایران است، در حالی که ژاپن انار بیشتری از آمریکا وارد می‌کند. بر اساس آمار ارائه‌شده، سوئد و دانمارک بهترین بازارهای مصرف انار در اروپا هستند و بالاترین قیمت‌ها را برای آن پرداخت می‌کنند اما گزارش‌ها حاکی از آن است که انار هند به دلیل اینکه از فرصت تولید در فصول کم‌تولید سایر کشورها برخوردار است، محصول خود را به این بازارها ارائه کرده و می‌تواند آن را به بالاترین قیمت به فروش برساند.
جدال نابرابر انار ایران در رقابت جهانی
مدیرعامل افشره ساز فردوس تورم و نرخ بالای ارز و همچنین عدم ثبات نرخ ارز را از مشکلات عمده سر راه صادرات انار و محصولات آن دانست و گفت: علی‌رغم اینکه انار آمريکا حتي ارزش مزه کردن را هم ندارد، تجار اين کشور با حمايت دولتمردان خود بازارهای خارجي ايران را تسخير می‌کنند. به‌عنوان مثال با توجه به تعرفه 45 درصدي انار ايران در کره‌جنوبی، در شرايط برابر کره‌اي‌ها ترجيح مي‌دهند انار را از آمريکا وارد کنند چون در قبال آن تعرفه‌اي پرداخت نمي‌کنند. با حمایت دولت به‌راحتی مي‌توانيم از طريق كشوري چون آفریقای جنوبی صادرات انار خود را توسعه دهيم. از دیگر چالش‌هایی که این صنعت با آن روبرو است می‌توان به عدم ثبات نرخ ارز اشاره کرد که سبب ناتوانی صادرکنندگان در برنامه‌ریزی درست جهت صادرات این محصول شده است و پایین بودن نرخ برابری ریال در مقابل دلار صادرات این محصول را با زیان مواجه نموده است. همچنین تورم بالای داخلی، چالش‌های مرتبط با جهانی‌شدن، مشکلات صادرکنندگان در رابطه با یارانه‌های صادراتی و تهدید سهم بازار ایران از سوی تولیدکنندگانی نظیر آمریکا، ترکیه، آفریقای جنوبی، افغانستان ، آذربایجان، عراق، هند و رژیم اشغالگر قدس از مسائلی هستند که کنسانتره انار با آن روبروست.
وی به تأثیر کرونا نیز اشاره کرد و گفت: شیوع کرونا در کوتاه‌مدت و بلندمدت با تأثیر بر زنجیره تأمین، تقاضا، نقدینگی، عرضه نیروی کار، مصرف کالاها و خدمات و به‌ویژه درآمد مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی را کاهش داده و اقتصاد خانوار و بخش کشاورزی را تضعیف کرده است. بررسی شواهد آماری نشان‌دهنده اثرگذاری ۷.۸ درصدی شیوع ویروس کرونا در بخش مصرف و ۱۰ درصدی در بخش صادرات، در ماه اسفند ۱۳۹۸ است و درنتیجه میزان حداقل خسارت ناشی از این بحران در ماه اسفند ۱۳۹۸ در حدود ۳,۲۵۰ میلیارد تومان در بخش مصرف و ۷۰۰ میلیارد تومان در بخش صادرات تخمین زده می‌شود. تداوم شیوع ویروس کرونا در ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ دامنه خسارت‌ها را به‌صورت تصاعدی گسترش داده است.
او سپس از اقدامات دولت برای حمایت از تولیدکنندگان در زمان شیوع کرونا به تشکیل «ستاد مدیریت بیماری کرونا در وزارت جهاد کشاورزی» و تعویق سه ماهه بازپرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه توسط بانک کشاورزی اشاره کرد.
انار مانند پسته و زعفران یک کالای استراتژیک است
مدیرعامل شرکت افشره‌سازفردوس درباره اهمیت حمایت دولت از این صنعت گفت: برای غلبه بر موانع، بانک مرکزی می‌تواند تسهیلات ویژه برای صادرکنندگان انار و محصولات جانبی به‌عنوان یک کالای استراتژیک همانند پسته و زعفران ایجاد کند و الزام صادرکنندگان برای بازگشت ارز به سیستم نیما را بردارد. به‌علاوه دستگاه‌های اجرایی می‌توانند در مقررات وضع شده برای واحدهای تولیدی که کالای صادراتی تولید می‌کنند، متناسب با شرایط تحریم، بازنگری، تجدیدنظر و انعطاف به خرج دهند. معافیت مالیاتی برای شرکت‌های فعال در صنایع تبدیلی و کشاورزی که در این شرایط بحرانی در خط اول جنگ اقتصادی قرار گرفته‌اند نیز ضروری است و تسهیلات ویژه جهت صادرکنندگان انار و کنسانتره و سایر فرآورده‌های جانبی آن از طرف صندوق ضمانت صادرات لازم به نظر می‌رسد. همین‌طور برای مطرح کردن این محصول ویژه، نهادهای ذی‌ربط می‌توانند اعزام هیئت‌های تجاری، گسترش همکاری بازرگانی، دعوت از تجار کشورهای همسایه و برپایی نمایشگاه‌های اختصاصی از محصولات کشاورزی و فرآورده‌های آن‌ها به‌ویژه انار را در برنامه‌های خود بگنجانند.
افزایش تقاضا در دنیا برای انار و مشتقات آن
حجتی افزایش شدید تقاضا برای انار تازه و مشتقات آن نظیر آب انار و چاشنی آن در آمریکا و اروپا و محبوبیت انار و تمایل مصرف‌کنندگان آن به پرداخت قیمت‌های بالاتر را فرصت‌های ارزشمندی برای تولیدکنندگان دانست تا هر چه بیشتر وارد این بازارها شوند. او سپس افزود: پاسخ سریع و بی‌درنگ به نیاز ایجاد شده، باعث می‌شود زمان بسیار کمی جهت رقابت باقی بماند با این تفاوت که قیمت‌ها نیز در این شرایط پایین می‌ماند. آمریکا و بعد از آن اروپا (به‌خصوص انگلیس) بزرگ‌ترین بازارهای مصرف این میوه به‌حساب می‌آیند. اما در آمریکا به علت عدم دسترسی به محصول مرغوب و مناسب، ایده‌های مختلف نظیر انواع میلک شیک، عقیم مانده است. با توجه به افزایش تقاضا، تولیدکنندگان عمده این محصول به‌شدت در حال تکاپو جهت افزایش تولید بوده و رقبای جدید نظیر آفریقای جنوبی نیز با ایجاد باغستان‌های گسترده به تولید این محصول روی آورده‌اند. در اروپا حتی در فصول اصلی تولید، یک فرصت معکوس فصلی در ابتدای تابستان درست زمانی که تطابق بین عرضه و تقاضا به بالاترین مقدار می‌رسد وجود دارد که آفریقای جنوبی به دلیل برخورداری از فصول معکوس از فرصت ایجاد شده به نحو احسن بهره‌مند می‌شود. از آنجا که در مورد خود انار، مصرف‌کنندگان تمایل بیشتری جهت پرداخت قیمت‌های بالاتر برای انار قرمز و درشت دارند، به نظر می‌رسد که در مدت‌زمان طولانی‌تر پتانسیل خوبی برای صنعت برای فرآوری انار با کیفیت نازل‌تر وجود دارد.
مدیرعامل شرکت افشره‌سازفردوس روش‌های مناسب بازاریابی را عاملی مهم برای گسترش بازار این محصول دانست و افزود: برای گسترش بازار این محصول نیاز به روش‌های مناسب جهت بازاریابی انار وجود دارد از قبیل تبلیغات و بازاریابی با تأکید بر ارزش فوق‌العاده آن بر سلامتی و تناسب‌اندام که مورد توجه روزافزون به‌خصوص در جوامع پیشرفته مثل آمریکا و اروپا است. در کنار آن توجه به بازارهای جدید در اروپای شرقی که به تقلید از همتایان غربی خود به مصرف بیشتر این میوه روی آورده‌اند، اهمیت دارد.
او در انتها اضافه کرد: انار از مزیت‌های صادراتی کشور محسوب می‌شود، بنابراین استراتژی مداوم و مدون، ارتقای سطح دانش تخصصی تولیدکنندگان و صادرکنندگان و بنگاه‌های تولیدی–صادراتی، تسهیل و ایجاد زیرساخت‌های صادرات و بسته‌بندی‌های استاندارد و بهداشتی این محصولات بومی و محلی علاوه بر مصارف داخلی برای صادرات به بازارهای هدف مانند کشورهای آسیای میانه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و برخی کشورهای اروپایی برای بالا بردن ارزش‌افزوده، در رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی و رونق تولید این محصول مانند سایر محصولات استراتژیک بسیار اثرگذار و حائز اهمیت است.
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
