صدای “زنگ خطر کمبود کلسیم” در ایران بلند شد

90 درصد ایرانی ها کمتراز استاندارد کلسیم مصرف می کنند. پوکی استخوان به معنی کم شدن تراکم استخوان است که به دنبال آن قدرت استخوان کم، شکننده شده و احتمال بروز شکستگی در آن بیشتر می شود. پوکی استخوان بیماری خاموش و نتیجه کمبود کلسیم است و معمولاً به تدریج پیشرفت کرده وهیچ علامتی از خود بروز نمیدهد تا وقتی که شکستگی بوجود می آید. لذا 20 اکتبر  را روزجهانی پوکی استخوان نامیده اند.  به همین بهانه با توجه به کاهش سن ابتلا، سرانه مصرف لبنیات در کشور و پایین بودن این میزان به نسبت سرانه جهانی  پگاه نامه شرکت پگاه، به سراغ دکترعزیزاله کمالزاده فوق تخصص متابولیسم انرژی و پروتئین، عضوهیات علمی دانشگاه (دانشیار)، رئیس اسبق کمیته ملی شیرمدارس کشور، مشاور ارشد تغذیه وزارت بهداشت ومشاور تغذیه برنامه جهانی غذا رفته است.

علت نامگذاری یک روز در تقویم و بیماری خاموش نامیدن پوکی استخوان چیست؟

روزجهانی پوكی اســتخوان برای اولین بار بــا راه اندازی کمپینی توســط انجمن ملی پوكی استخوان انگلیس در سال 1997 مطرح شد و كمیسیون اروپا با حمایت از آن، روز 20 اكتبر را روز جهانی پوكی استخوان نامگذاری كرد. این بیماری علائم اولیه واضحی ندارد و زمانی بروز می كند كه یكی از استخوان ها (معمولاً درمفصل ران درمحل اتصال به لگن، ستون فقرات، استخوان لگن و مچ) می شكند. فرد ممکن اســت بدون آن که متوجه شود به پوکی استخوان مبتلا شده باشد، متاســفانه علائم بالینی در مراحل اول این بیماری وجود نــدارد، در واقع به همین علت اســت که پوکی اســتخوان بیماری خاموش نامیده میشود. اما در مراحل پیشــرفته از روی عوارض میتوان به وجود این بیماری پی برد. عوارض این بیماری شامل شکستگی خود به خودی با کمترین ضربه براستخوانها به خصوص در نواحی ران و لگن، کمر و ستون مهره ها که غالبا این اولین علامت است و کمر درد شدید در نقطه خاص که نشانه شکستگی است، می شود.

وضعیت پوکی استخوان در ایران

به طور تقریبی و با احتمال زیــاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم و افراد بزرگسال در معرض ابتلای بیشتری هستند. این پدیده در کودکان به شکل نرمی استخوان بروز میکند و در بزرگسالی به صورت پوكی استخوان (استئوپروز) نمایان میشود. این بیماری در ایران مانند برخی دیگر ازكشورها، شیوع نسبتا بالایی دارد. متاسفانه سن شروع ابتال به پوکی استخوان به خصوص در زنان به حدود 30 سال رسیده است و بر اساس گزارشات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 70 درصد زنان و 50 درصد مردان باالی 50 سال ایرانی دچار این بیماری هســتند. هم چنین مطالعات نشــان میدهد كه پوكی استخوان در افراد جوان به ویژه در زنان در سنین بارداری و شیردهی زیاد مشاهده میشود و میتوان گفت كه تراكم استخوان این افراد پایین است.

طبق تحقیقات سن ابتلا به پوکی استخوان درایران کاهش یافته،دلایل ابتلای زودهنگام چیست؟

یک بخش، ارثی و مربوط به ژنتیك و بیماری های هورمونی و متابولیکی اســت. اما علت اصلی کمبود کلسیم در نتیجه عدم اســتفاده کافی و مناســب از منابع غذایی حاوی کلســیم و ویتامین D در طول زندگی به خصوص در دوران کودکی و بلوغ (محدوده سنی 10 تا 18سالگی)، نوجوانی و جوانی که برای ساخت استخوانهای محکم و قوی لازم است، محسوب می شود. این موضوع باعث سوء تغذیه شــده ودرآینده بر وضعیت جسمانی و ذهنی فرد اثر نامطلوب میگذارد و باعث کاهش توانایی در انجام وظایف و نقص ســاختمان اعضای بدن میشود. عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل و پوکی سریع استخوان ها می شود و شکستگی استخوانی را بیشتر میکند. احتمال بروز پوکی استخوان در افراد کم تحرک بیشتر است، بافت های استخوانی در صورت فعالیت جسمی قطورتر ومحکم تر میشوند و در صورت کم تحرکی تحلیل می روند و ضعیف میشوند. مصرف سیگار نیزعاملی مهم در بروز پوکی استخوان است. دود سیگار به طورمستقیم بر تولید استخوان تاثیر می گذارد، تولید آن را کاهش میدهد، تعادل هورمونی را به هم می ریزد و باعث کاهش استخوان سازی می شود. همچنین مانع از جذب مواد مغذی در بدن میشــود. عالوه براین، پرکاری و کم کاری تیروئید هر دو اثر نامناسبی بر فعالیت اســتخوانها دارند، برای درمان این بیماریها داروهای هورمونی تجویز میشود که باعث پوکی استخوان میشــود. مصرف کافئین نیز باعث عدم جذب آهن، کلســیم و مواد معدنی مهــم دیگر برای بدن میشود، مصرف خوراکیهایی مانند شکر و مواد خوراکی قنددار مانند نوشابهها و شیرینی، میزان جذب کلسیم را کاهش می دهد و کاهش آن باعث پوکی استخوان میشود.

راههای جلوگیری ازپوکی استخوان کدام است؟

برخی از مهمترین روشهای پیشــگیری و توقف بیماری خاموش شامل، تغذیه مناسب و اســتفاده از مواد حاوی كلسیم و ویتامین D ،تحرک و ورزش، حداقل 30 دقیقه پیاده روی در روز،استفاده مناسب از نور خورشید که باید با رعایت اصول ایمنی همراه باشد، استفاده از مكملهای ویتامین D و كلســیم، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، کاهش مصــرف کافئین، قند و شــکر و شــیرینی جات، هورمون درمانی در زنان یائسه زیر نظر پزشك؛ می شود.

نقش لبنیات درپیشگیری و درمان پوکی استخوان را چقدرمی‌دانید؟

بهترین منبع کلسیم، شیر و فرآوردههای لبنی مانند ماست، پنیر، کشک و قره قوروت به شمار میرود و سبزی ها با برگ سبز، کلم پیچ، شــلغم، کنجد، بادام، هویج، پرتقال، انگور و توت فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، پسته، گردو، سنجد، حبوبات، تخم مرغ وغذاهای دریایی به ویژه ماهی نیز بــرای دوری از این بیماری مفید هستند. کلســیم یکی از مهمترین ترکیبات معدنی اســت و باید از طریق غذا وارد بدن انســان شــود. غذای روزانه هر فرد بالغ بایــد حداقل حاوی هــزار تا هــزار و 200 میلیگرم کلسیم باشد. هر لیوان شیر (250 میلی لیتر) حدود 315 میلی گرم کلسیم دارد که 30 درصد کلسیم روزانه مورد نیاز بدن انســان را تأمین میکند. محلول بودن کلســیم شــیر، وجود ویتامین D ، وجودلاکتوز (قند شیر) و وجود ترکیبات پروتئینی فسفردار مانند کازئین ضریب قابلیت جذب کلسیم شیر را افزایش میدهد. خاصیت بیولوژیكی ومتابولیسم كلسیم شــیر ازكلسیم موجود در مکملهای کلســیمی، آبهای معدنی کلسیمی و دیگر منابع غذایی بیشتر است. كلسیم موجود در منابع گیاهی و سبزیجات مانند اسفناج، انواع كلمها وغیره نمیتواند مانند كلسیم شیر برای انسان به ویژه كودكان و نوجوانان مفید و قابل جذب باشد. امروزه بر همگان ثابت شده است که شــیر و فرآوردههای لبنی، منبع اصلی تامین کننده کلســیم به شــمار میروند. هر لیتر شیر گاو به طور متوسط دارای هزار و 200 میلی گرم کلسیم است که بخش قابل توجهی از آن به طور کامل طی عملیات هضم، آزاد میشود. پتانسیل جذب این نوع کلسیم آزاد شده بسیار بالاست. به همین دلیل است که در اکثر پژوهشهای بررسی قابلیت جذب، کلسیم شیر را به عنوان یک منبع بسیار بالای اســتاندارد قابلیت جذب کلسیم، ملاک قرارمیدهند. درمقابل، کلسیم موجود در اسفناج که به شکل غیرمحلول است نیز به عنوان یک منبع کلسیم با قابلیت جذب بسیار کم محســوب میشود. ازهمین رو شیر مناسبترین ترکیب غذایی تامین کننده کلسیم افراد به ویژه زنان و سالمندان محسوب می شود. شیر میتواند کلســیم با “قابلیت جذب مطمئن” که به طور کلی تحت تاثیر عوامل خارجی قرار نمیگیرد را تامین کند.

کاهش سرانه مصرف لبنیات درایران را چقدر جدی و نگران کننده می‌دانید؟

انستیتو تحقیقات تغذیه ایران در بررسی های خود به این نتیجه رسیده است که مصرف کم شیر و لبنیات سبب شده تا 90 درصد خانواده های ایرانی، کمتر ازحد اســتاندارد کلســیم دریافت کنند. موضوع ناخوشایندی که ریشه در این کمبود کلسیم گسترده دارد، این است که سن پوکی اســتخوان در زنان ایرانی به 30 سال کاهش یافته است و اکثر زنان با پوکی استخوان وارد دهه چهارم زندگی شان میشوند. اغلب کودکان هم کمبود کلسیم و ویتامین D دارند و از رشد مناسب برخوردار نمی شوند. از طرفی آمار نشان میدهد 80 ‌درصد افراد جامعه ما نیز از کمبود شدید یا خفیف ویتامیــن D رنج میبرند. همچنین تمام زنان پس از سن یائسگی لازم است با نظر پزشک، مکمل کلســیم و ویتامین D مصرف کنند. مصرف شــیر و مواد لبنی در کشور ما بسیار محدود اســت؛ بنابراین نیاز به آموزش اصلاح عادات غذایی در زمینه مصرف شــیر و لبنیات در خانواده هــا از طریق متخصصین و پزشکان احساس میشود. این اصلاح عادات غذایی باید از دوران کودکی شروع شود و طرح توزیع شــیر رایگان در مــدارس نیز بر همین اساس است.

ادامه دارد…

منبع: پگاه نامه – پرتال خبری شرکت پگاه

درباره کمبود کلسیم بیشتر بخوانید.