قیمت‌گذاری؛ راه‌حلی که موثر واقع نشده
دومین همایش لبنیات در تاریخ 19 تیرماه 1402 در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد به میزبانی انجمن فراورده‌های لبنی و با حضور مقامات ارشد نظام، تصمیم‌گیران، مدیران، فعالان و تأمین‌کنندکان صنعت لبنیات با تمرکز بر عبور از بحران سرانه مصرف و محورهایی چون چشم نداز جهانی صنعت لبنیات، تبعات مداخله دولت در قیمت‌گذاری و الگوی توافق دولت و بخش خصوصی برگزار شد.
هفتاد و پنج سال از صنعتی شدن شیر و لبنیات ایران می گذرد. روزگاری ایران پیش‌تاز و آغازگر صنعتی شدن زنجیره لبنیات در خاورمیانه بود و هم‌اینک نیز می‌تواند بازار بزرگی از خاورمیانه و آسیای مرکزی را به تسخیر درآورید. با این حال درگیر بحرانی جدی گشته که حاصل محیطی پیچیده از عوامل تأثیرگذار متعدد است. یکی از این عوامل مداخله دولت در قیمت‌گذاری محصولات لبنی است.
فشار مضاعف بر تولید و مصرف
دولت از اوایل دهه هفتاد، با هدف جلوگیری از تورم، مبادرت به قیمت‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد و سبد خانوار کرد؛ یکی از این بخش‌ها محصولات لبنی بود و با اینکه بخش خصوصی با خودمحوری توانسته بود نیاز کشور را مرتفع و ایران را از واردات بی‌نیاز کند، دخالت دولت باعث ایجاد دوباره صف‌های دریافت ملزومات لبنی گشت.
از بهمن ماه سال 1389 و هم‌زمان با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، قیمت شیر خام با افزایش ماهیانه 50 تومانی روبرو بود و تا جایی این افزایش پیش رفت که از سال 1390دولت سه بار مجبور به اصلاح قیمت رسمی شد تا در سال 1391، قیمت 960 تومان تصویب گشت، اما از زمان هدفممندی یارانه‌ها تا به امروز، قیمت شیر خام 35 برابر شده است.
بیشتر بخوانید: سرانه مصرف؛ ریشه اصلی گلوگاه رشد تولید لبنیات
حذف شیر یارانه‌ای و شیر مدارس؛ آفت طرح هدفمندی یارانه‌ها
افزایش قیمت شیرخام تنها آفت هدفمندی یارانه‌ها نبود؛ اجرای این طرح باعث شد شیر یارانه‌ای حذف شود و تا سال 1391 شیر مدارس هم به مرور حذف شد. تمام این‌ها در حالی رخ داد که طی سال‌های قبل، پنیر کالابرگی نیز حذف شده بود. تورم عملاً ارزش یارانه اختصاص داده شده به خانوار را کاهش داد تا جایی که سرانه مصرف محصولات لبنی و شیر کشور که تا قبل از یارانه‌ها حدود 98 کیلو بود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت در سال 1401 به زیر 70 کیلو رسید. از 1333 واحد فعال لبنی، 880 واحد طی سال‌های پس از هدفمندی یارانه‌ها تعطیل شد و تعداد واحدهای فعال به 400 رسید که نشان از افزایش فشار بر تولیدکننده و کاهش مصرف دارد. سوال این است که آیا آن‌چنان که مقرر بود یارانه‌های حذف شده به دهک‌های محروم که باید در این طرح به طور هدفمند حمایت می‌شدند، رسیده است؟
بیشتر بخوانید: حذف قیمت‌گذاری دستوری و بازگرداندن شیر مدارس در برنامه هفتم توسعه
تأثیر لبنیات در تورم کشور تنها 0.85% است
در سال 1399 نیز گرچه دولت با تخصیص ارز ترجیحی 42000 ریالی حدود 900 میلیون دلار به این بخش اختصاص داده بود، نه تنها باعث حمایت از تولید نشد بلکه افزایش روزافزون هزینه تولید و دیگر عوامل باعث شد شرکت‌ها بیش از پیش در فشار قرار گیرند به‌گونه‌ای که حاشیه سود شرکت‌های لبنی در سال 1398 بر اساس آمار سازمان بورس، به حدود 3 درصد رسید. در حال حاضر 40 درصد، معادل 5 میلیون تن از ظرفیت کارخانه‌های صنعتی و 30 درصد، معادل 3 میلیون تن ظرفیت دامداری‌ها خالی است. در ده سال اخیر 830 واحد صنعتی پیشرفته تعطیل و حتی تخریب شده است. در چند سال اخیر 12000 نفر کارگر در صنعت لبنیات بیکار شدهاند. این درحالی است که میزان تأثیر لبنیات به انضمام تخم‌مرغ در تورم کلی کشور تنها 0.85% درصد است.
بر این اساس اگر بار دیگر مانند زمان قبل از جنگ تحمیلی ،بازار کشور در اختیار این صنعت که کاملاً خصوصی است قرار بگیرد، بدون تأثیر بر تورم، نیاز کشور مرتفع می‌شود و هزینه‌های دولت می‌تواند در سلامت کودکان مانند شیر مدرسه که سال‌ها مغفور مانده است صرف شود.
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
