آیا هوش‌مصنوعی به حذف مشاغل منجر خواهد شد
سامان عابدپور – هوش‌مصنوعی (AI) شیوه زندگی و کار ما را متحول می‌کند، اما تأثیر آن بر محیط‌های کاری مقوله‌ای بحث برانگیز است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها جایگزینی کارکنان انسانی با هوش مصنوعی است که می‌تواند منجر به بیکاری گسترده و ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی شود. این نگرانی را نمی‌توان کاملاً بی‌اساس دانست، اما تأثیر هوش مصنوعی بر محیط کار پیچیده و چندوجهی است و هم‌زمان فرصت‌ها و چالش‌هایی برای کارفرمایان و کارمندان ایجاد می‌کند.
تغییر مشاغل در پی گسترش استفاده از هوش‌مصنوعی
طبق مطالعه موسسه جهانی مک کینزی، هوش‌مصنوعی تا سال 2030 می تواند 13 تریلیون دلار به تولید اقتصاد جهانی کمک کند. این تخمین بر این فرض استوار است که پذیرش هوش مصنوعی منجر به افزایش سالیانه 1.2 درصدی در رشد تولید ناخالص داخلی در جهان خواهد شد. با این حال، همین مطالعه بیانگر آن است که احتمال تغییر مشاغل هم بالا خواهد بود به این معنا که تا 375 میلیون کارگر در سراسر جهان ممکن است نیاز به تغییر شغل یا کسب مهارتهای جدید داشته باشند تا با تسریع استفاده از هوش مصنوعی همچنان بتوانند به کار خود ادامه دهند.
در تحقیق انجام شده به‌وسیله سازمان بین‌المللی همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در سال 2022، 5334 کارگر و 2053 شرکت در بخش تولید و مالی در استرالیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایرلند، انگلستان و آمریکا در یک نظرسنجی شرکت کردند که در آن، 66% و 72% از کارفرمایان در به ترتیب بخش مالی و تولید گزارش کردند هوش مصنوعی وظایفی را که کارکنان قبلاً انجام می‌دادند خودکار کرده است؛ آنها عموماً هوش مصنوعی را بیشتر عامل اتوماسیون و حذف نیروی کار می‌دانند تا ایجاد مشاغل جدید. در حالیکه نیمی از کارفرمایان در هر بخش گزارش دادند که هوش مصنوعی وظایفی را ایجاد کرده که قبلاً کارکنان انجام نمی‌دادند.
کارفرمایان اتوماسیون و ایجاد کار را در نتیجه هوش‌مصنوعی گزارش می‌دهند
کارکنان معمولاً هوش‌مصنوعی را عامل اتوماسیون می‌دانند تا ایجاد کار
وسیع‌تر شدن طیف مهارتهای مورد نیاز
بر اساس تحقیق OECD، کارفرمایان معتقد بودند که هوش مصنوعی علاوه بر افزایش اهمیت مهارتهای تخصصی، اهمیت مهارتهای انسانی و نیاز به کارکنان با تحصیلات بالا را افزایش می‌دهد. بنابراین میتوان گفت که با فراگیر شدن هوش مصنوعی در اقتصاد جهانی، طیف وسیعی از مهارت‌ها مورد نیاز خواهد بود.
در این تحقیق مشخص شد که کارفرمایان عمدتاً از طریق آموزش سعی در سازگار شدن با هوش مصنوعی دارند؛ 64% از کارفرمایان در بخش مالی و 71% در بخش تولید، نیازهای مهارتی را با آموزش مجدد یا ارتقای داخلی مهارتهای کارکنان خود پاسخ می‌دهند و 53% در هر دو بخش با خرید خدمات از خارج از شرکت این نیاز را مرتفع می‌نمایند، درحالی‌که 17 و 14% معتقد به اضافه کاری برای برآوردن این نیازها هستند.
کارفرمایان به نیازهای مهارتی بیشتر از طریق آموزش مجدد و ارتقای مهارت داخلی کارکنان توجه دارند
در این نظرسنجی بیش از نیمی از کارکنانی که از هوش مصنوعی استفاده می کردند، ابراز داشتند که شرکت برای آنها آموزش یا هزینه آن را مهیا نموده تا بتوانند با هوش مصنوعی کار کنند. این کارکنان به طور قابل‌توجهی تأًثیر مثبتی از هوش مصنوعی بر شرایط کاری خود گزارش دادند. گرچه اکثریت کارکنانی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کردند، خود را متخصص در مهارتهای هوش مصنوعی نمی‌دانستند، اما بیش از 70% آنها مشتاق یادگیری در این خصوص بودند.
کارفرمایان بیشتری اعتقاد دارند که هوش مصنوعی اهمیت نهارتهای انسانی را نسبت به مهارتهای تخصصی هوش مصنوعی افزایش داده است
افزایش کارآیی و بهره‌وری
هوش مصنوعی فرصت‌های قابل‌توجهی را فراهم می‌کند و این پتانسیل را دارد که ما را در تقریباً تمام جنبه‌های زندگی متحول نماید. یکی از مهم‌ترین تأثیرات هوش مصنوعی بر محیط کار، افزایش کارآیی و بهره‌وری است. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند کارهای تکراری و وقت‌گیر را خودکار و کارکنان را آزاد کنند تا روی کارهای استراتژیک و خلاقانه‌تر تمرکز نمایند. به عنوان مثال، هوش مصنوعی می‌تواند ورود و تجزیه و تحلیل داده‌ها، درخواست خدمات مشتری و حتی فرآیندهای استخدام را خودکار نماید. این افزایش کارآیی و بهره‌وری می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در هزینه، تصمیم‌گیری سریع‌تر و بهبود رضایت مشتری گردد.
بر اساس تحقیق OECD، بیشتر کارکنان و کارفرمایان در بخش مالی و تولید درباره تأثیر هوش مصنوعی بر بازدهی کارکنان و شرایط کاری نظر مثبتی داشتند؛ 80% کاربران هوش مصنوعی اعلام کردند که هوش مصنوعی کارآیی آنها را افزایش داده است. در میان کاربران هوش مصنوعی آنها که معتقد بودند هوش مصنوعی شرایط کاری آنها را شامل رضایت شغلی، سلامت فیزیکی، سلامت ذهنی، انصاف در مدیریت بهبود بخشیده است. چهار برابر بیشتر از آن‌هایی بودند که اعتقاد داشتند شرایط کارشان بدتر شده است و این مشخص می‌کند که هوش مصنوعی می‌تواند به بازدهی بالاتر و کیفیت شغلی بهتر منجر شود.
کارفرمایان می‌گویند بهبود کارآیی کارکنان و کاهش هزینه‌های کارکنان انگیزه‌های اصلی برای استفاده از هوش مصنوعی هستند
بیشتر بخوانید: بلاک‌چین یک دموکراسی مطلق
بهبود تصمیم‌گیری، تجزیه، تحلیل و پیش‌بینی
یکی دیگر از تأثیرات هوش مصنوعی در محل کار، بهبود تصمیم‌گیری، تجزیه و تحلیل پیش‌بینی کننده است. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند حجم وسیعی از داده‌ها را تجزیه و تحلیل و الگوهایی را که ممکن است انسان‌ها مورد توجه قرار ندهند، شناسایی کنند. این تجزیه و تحلیل می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و نیازهای مشتری و روندهای آینده را پیش‌بینی کنند. به عنوان مثال، خرده‌فروشان می‌توانند از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل الگوهای خرید مصرف‌کننده و توصیه محصولات و خدمات شخصی‌سازی شده استفاده کنند.
بر اساس نظرسنجی OECD نیز، بیشتر کاربران هوش مصنوعی گزارش دادند که هوش مصنوعی به آنها در تصمیم‌گیری کمک کرده است و از این بابت به نظر می‌رسید احساس خوبی نسبت به آن دارند.
بیشتر کاربران هوش مصنوعی گزارش دادند که هوش مصنوعی به آنها در تصمیم‌گیری کمک کرده است
با وجود ابن باید توجه داشت هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین خلاقیت و همدلی انسان شود.
افزایش ایمنی
هوش مصنوعی می‌تواند ایمنی محل کار و مدیریت ریسک را بهبود بخشد. به عنوان مثال، در صنایعی مانند تولید و ساخت، ربات‌ها و پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند وظایف خطرناکی را انجام و خطر تصادفات و جراحات را کاهش دهند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند داده‌ها را برای شناسایی خطرات ایمنی بالقوه و پیش‌بینی خرابی تجهیزات قبل از وقوع، تجزیه و تحلیل کند و به کسب‌وکارها این امکان را بدهد تا اقدامات پیش‌گیرانه‌ای برای جلوگیری از حوادث و اطمینان از ایمنی کارکنان انجام دهند.
بر اساس تحقیق OECD، دو برابر کارفرمایان ابراز داشتند که هوش مصنوعی وظایف تکراری و خطرناک را خودکار نموده که می‌تواند توضیحی باشد بر این‌که چرا کاربران هوش مصنوعی معتقدند هوش مصنوعی تاثیر مثبت روی کارآیی و شرایط کاری آنها داشته است. همچنین سه‌چهارم کاربران هوش مصنوعی آن را عامل افزایش سرعت انجام وظایف خود می‌دانستند که البته می‌تواند هم مربوط به افزایش بازدهی و هم شدت کار آنها باشد.
نگرانی از بیکاری و کاهش دستمزد
توجه به این نکته مهم است که با ظهور فناوری هوش مصنوعی، صنایع خاصی ممکن است بیش از سایرین تحت تأثیر قرار گیرند. کسب مهارت جدید و ارتقاء آن ممکن است برای کارگران صنایعی چون تولید و حمل‌و‌نقل ضروری باشد تا بتوانند در اشتغال باقی بمانند. با این حال، از پتانسیل ایجاد شغل و فرصت‌های جدید در زمینه‌هایی مانند آموزش هوش مصنوعی، علم داده و مهندسی یادگیری ماشین نیز نباید غافل شویم. مجمع جهانی اقتصاد پیش‌بینی می‌کند هوش مصنوعی تا سال 2025 حدود 97 میلیون شغل جدید در سراسر جهان ایجاد خواهد کرد، اگرچه ممکن است برخی از مشاغل موجود تغییر شکل دهند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا به بازارها و توسعه محصولات جدید وارد شوند که منجر به ایجاد شغل و رشد اقتصادی می‌گردد.
اما نباید از نگرانی کارکنان برای حفظ شغل خود غافل شد؛ بر اساس تحقیق OECD، کارکنان درباره تأثیر هوش مصنوعی بر ثبات شغل و درآمدشان نگران بودند. در شرکت‌هایی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کردند، 20% کارکنان در بخش مالی و 15% در تولید ادعا کردند افرادی را در شرکت خود می‌شناسند که به دلیل هوش مصنوعی کار خود را از دست داده‌اند. 19% کارکنان در بخش مالی و 14% در بخش تولید نیز در مورد از دست دادن شغل خود در ده سال آینده بسیار زیاد یا بی‌نهایت نگران بودند، در حالیکه 46% و 50% اصلا نگران نبودند و البته کاربران هوش مصنوعی بیشتر از آن‌هایی که از هوش مصنوعی استفاده نمی‌کردند، نگران بودند و با وجودی که بیشتر کارفرمایان هیچ تغییری در میزان استخدام گزارش نکردند، تعداد بیشتری معتقد به کاهش استخدام نسبت به افزایش آن بودند و داده ها نشان از نگرانی بیشتر از سمت کارکنان و کارفرمایان بخش تولید داشت.
کارکنان نگران از دست دادن شغل خود در دو و ده سال آینده به دلیل هوش مصنوعی هستند
در خصوص دستمزد، نیز کارکنان هر دو بخش انتظار داشتند استفاده از هوش مصنوعی به کاهش دستمزد آنها در ده سال آینده منجر شود.
هوش مصنوعی متعصب
با این حال، با رواج بیشتر هوش مصنوعی در محل کار، پیامدهای اخلاقی ان نیز باید در نظر گرفته شود . ترس از تعصب هوش مصنوعی نیز بی‌اساس نیست، زیرا مشخص شده است که برخی از سیستم‌های هوش مصنوعی برای گروه‌های خاصی بر اساس نژاد یا جنسیت تبعیض قائل می‌شوند.
اخیراً مشخص شده که یک ابزار استخدام هوش مصنوعی که توسط آمازون توسعه داده شده، به صورت مغرضانه‌ای علیه زنان عمل کرده، زیرا در ده سال گذشته آموزش این هوش مصنوعی بر اساس رزومه‌هایی عمدتاً از مردان بوده است.
علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند برای تأثیرگذاری بر کمپین‌های سیاسی و انتخابات، با ایجاد پیام‌های هدفمند یا حتی دست‌کاری نتایج رأی‌گیری، مورد استفاده قرار گیرد.
این نوع کاربردها نگرانی‌های جدی در مورد حریم خصوصی، امنیت و حتی دموکراسی به‌وجود می‌آورد و نیاز به دستورالعمل‌ها و مقررات اخلاقی را برای حاکمیت بر توسعه و استفاده از هوش مصنوعی بیش از پیش احساس می‌شود. ضروری است که کسب‌وکارها و افراد از پیامدهای اخلاقی بالقوه هوش مصنوعی آگاه باشند و اقداماتی را برای کاهش این خطرات انجام دهند.
حفظ بقا در گرو همراهی
تاثیر هوش مصنوعی بر محیط کار قابل‌توجه و گسترده است. در حالی که چالش‌هایی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود، مزایای هوش مصنوعی، مانند افزایش کارآیی و بهره‌وری، ایجاد شغل جدید، بهبود تصمیم‌گیری و تجزیه و تحلیل پیش‌بینی کننده، ایمنی بهتر و مدیریت ریسک، آن را به ابزاری ضروری برای کسب‌و ارهایی تبدیل می‌کند که به دنبال رقابت در دنیای دیجیتالی هستند که به سرعت در حال تحول است و با پیشرفت فناوری هوش مصنوعی، کسب‌وکارها مجبور به پذیرش آن هستند تا بتوانند در فضای کاری باقی بمانند و در آینده به موفقیت برسند. اما چگونه باید محیط کار و کارکنان را با این فناوری جدید آشنا نمود؟
بر اساس تحقیق OECD به نظر می‌رسد، رایزنی و مشاوره با کارکنان یا نماینده‌های آنان در خصوص استفاده از فناوریهای نوین، خروجی بهتری دارد. محیط‌های کاری که در آن با کارکنان یا نماینده‌های آنان در خصوص فناوریهای نوین رایزنی شده بود، همان محیط‌هایی بودند که مثبت‌ترین تأثیرات را روی بازدهی کارکنان و شرایط کاری گزارش دادند. بدین معنا که گفتگوی مستقیم میان کارکنان و مدیران (چه تنها چه همراه نماینده کارکنان) با کیفیت بالاتر محیط کار همراه است. در بخش مالی و تولید به ترتیب، 43 و 45% کارفرمایانی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کردند با کارکنان و نماینده‌های آنان در خصوص استفاده از فناوریهای نوین در محیط کار رایزنی و هم‌فکری کرده بودند.
بیشتر کارکنان اما نه تمام آنها به کارفرمایان خود برای اخذ تصمیم درست در خصوص هوش مصنوعی اعتماد کرده بودند اما معتقد بودند باید کار بیشتری در این حوزه انجام شود. 57% کارکنان از ممنوعیت کاربرد هوش مصنوعی برای عزل کارکنان و 40% از ممنوعیت کاربرد آن برای استخدام کارکنان حمایت کردند
تنها کمتر از نیمی از کارفرمایان که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند با کارکنان یا نماینده‌های کارکنان در خصوص فناوریهای نوین مشورت می‌کنند
در پایان باید به این نکته توجه داشت که از منظر فلسفی، پذیرش هوش مصنوعی می‌تواند منجر به از دست دادن حیثیت و معنای انسانی شود، زیرا کار به طور فزاینده‌ای خودکار و تکراری می‌گردد. با این حال، نظریه دیگر این است که هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای انسان‌ها ایجاد کند تا در کارهای خلاقانه‌تر و رضایت‌بخش‌تر شرکت کنند، یا حتی منجر به جامعه‌ای فراتر از کار شود؛ جامعه‌ای که در آن کار دیگر برای شکوفایی انسان ضروری نیست. اما این سوال باقی می‌ماند که آیا می‌خواهیم در دنیایی زندگی کنیم که هوش مصنوعی جایگزین بسیاری از مشاغل ما شده است؟ و آیا می‌خواهیم هوش مصنوعی را به عنوان ابزاری برای افزایش توانایی‌های انسانی و ایجاد فرصت‌های جدید در آغوش بگیریم؟
منبع:
https://www.linkedin.com/pulse/impact-artificial-intelligence-ai-workplace-charlotte-volet/
The impact of AI on the workplace: Main findings from the OECD AI surveys of employers and workers , OECD SOCIAL, EMPLOYMENT AND MIGRATION WORKING PAPERS No. 287, March 2023
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
