اختراع، بهانه ای برای کسب مهارت‌های زندگی
وقتی صحبت از اختراع و مخترع می‌شود، ما همه به دنبال مهندسانی هستیم که از مدار و الکترونیک سر در می‌آورند؛ کسانی که سالها پشت درهای بسته به تحقیق و آزمایش پرداخت اند تا در نهایت چیزی را اختراع کنند که هرگز یک آدم عادی یا آنچه ما آدم عادی می‌نامیم نمی تواند انجام دهد. اما به‌گفته یک مدرس اختراعات، همه ما می‌توانیم اختراع کنیم. کارگاه‌های اختراعی که او و تیمش برگزار می‌کنند درواقع فرصتی است برای تک تک ما تا وجه‌های مختلف شخصیتمان را رشد دهیم و مهارت کسب کنیم تا در نهایت بتوانیم مشکلات را به شکل مسئله‌های قابل حل در زندگی ببینیم؛ بهتر زندگی کنیم و دنیا را جای بهتری برای زندگی بسازیم.
مهسا اسکندری فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی است که بعد از چند سال اشتغال در حوزه مرتبط با رشته خود با شرکت در یک کارگاه اختراع و به‌دنبال آن اولین اختراعش در سال 2018 که یک دستگاه فیزیوتراپ خانگی است، و کسب 7 مدال و جایزه ویژه از مسابقات بین‌المللی اختراعات از کشورهای مختلفی چون سوئیس، قطر و … مسیر زندگیش را عوض کرده است؛ در سال چندین دوره اختراع را با افرادی در سنین و رشته‌های مختلف برگزار می‌کند و معتقد است افرادی که در این دوره‌ها شرکت می‌کنند، نه‌تنها اختراع کردن را یاد می‌گیرند بلکه بسیاری مهارت‌های پایه دیگر را کسب می‌کنند که در تمام زندگی شخصی و حرفه ای خود به آنها نیاز دارند.
اختراع، ایده‌ای که فقط روی کاغذ جذاب نیست
اسکندری اختراع را این‌گونه تعریف می‌کند: هر ایده‌ای که بتواند مشکلی را از صنعت حل کند و قابلیت اجرایی داشته باشد اختراع است. البته بسیاری ایده‌ها جذابند اما فقط روی کاغذ، چون اجرایی نیستند. این ایده باید یک گام ابتکاری داشته باشد یعنی مشکلی را از صنعت حل کند و نوآوری هم جزوی از آن باشد. البته منظور این نیست که مشابه آن قبلا ثبت و اجرایی نشده باشد بلکه می‌تواند حاصل توسعه یک ایده قبلی با درصدی نوآوری و گام ابتکاری باشد.
مخترعانی از 12 تا 40 سال
وی در پاسخ به اینکه چه کسانی در دوره‌های اختراع وی شرکت می‌کنند، توضیح می‌دهد: ما در این کارگاه‌ها که به صورت حضوری و طی چندین جلسه برگزار می‌شود، دو گروه شرکت‌کننده داریم که از نظر سنی تفکیک می‌شوند. یک دسته بچه‌های 9 تا 17 سال هستند که در گروه‌هایی با حداکثر دو سال تفاوت سن شرکت می‌کنند. دسته دیگر افراد بزرگسال از 18 تا 40 سال هستند که همگی در یک گروه ق در دوره‌ها شرکت می‌کنند. از نظر رشته تحصیلی، تفاوتی میان افراد قایل نمی‌شویم بلکه ترجیح ما این است که افراد از همه رشته‌ها کنار هم قرار بگیرند تا ایده‌های بین رشته ای شکل بگیرد و افراد بتوانند فراتر از رشته تحصیلی و کاری خود ایده‌پردازی کنند. اما گاه پیش می‌آید که دوره‌های اختصاصی‌تر برگزار کنیم مثلا برای جراحان، پزشکان یا هیئت علمی دانشگاه‌ها.
از ایده تا ثبت اختراع
اسکندری سپس درباره آنچه افراد در این کارگاه‌ها یاد می‌گیرند می‌گوید: حوزه فعالیت این کارگاه‌ها اختراعات است یعنی شروع از ایده تا ثبت یک اختراع. افراد به این دوره‌ها می آیند تا چیزی را اختراع کنند. یعنی خروجی دوره باید ثبت یک اختراع به نام شرکت‌کننده باشد. جلسات اول با به اصطلاح گرم‌کردن ذهن شروع می‌شود؛ برای رهایی ذهن از چارچوب‌های سخت و نامنعطف؛ برای اینکه افراد یاد بگیرند چگونه ایده‌پردازی کنند، ایده را کجا پیدا کنند و چگونه بفهمند کدام ایده مناسب است. سپس باید با تکنیک‌های مختلف خلاقیت، این ایده را بپرورانند. چون هر ایده‌ای قابلیت ثبت به عنوان اختراع را ندارد. زمانی که ایده پرورش یافت یا به اصطلاح پخته شد، به آنها یاد می‌دهیم چگونه آن ایده را به نام خودشان ثبت کنند تا حقوق مادی و معنوی آن به نام خودشان محفوظ بماند.
ثبت اختراع فرصتی برای یادگیری مهارت‌های پایه زندگی
این مدرس جوان در حوزه اختراعات که برای رسیدن به مهارت‌های تدریس در این حوزه خود به مدت 3 سال و برای بیش از 340 ساعت زیر نظر فدراسیون بین‌المللی مخترعان (IFIA) در ایران و دیگر کشورها آموزش دیده و جزو معدود افرادی است که مدرک آموزش در حوزه اختراع دارد، این آموزش‌ها را فرصتی می‌داند که طی آن افراد می‌توانند با شناخت علایق خود راه رسیدن به آنها را نیز بیاموزند. او معتقد است: ما در مدرسه و دانشگاه فقط یاد می‌گیریم که درس بخوانیم بدون آنکه جنبه‌های مختلف شخصیت خود را رشد دهیم. تا زمانی که دانش‌آموز و دانشجو هستیم متوجه وخامت اوضاع نمی‌شویم ولی زمانی وارد عرصه کار می‌شویم و می‌خواهیم برای رسیدن به هدف‌های بزرگ‌تر زندگی عمل کنیم با شکست مواجه می‌شویم و نمی‌دانیم دلیل شکست‌هایمان چیست. به همین دلیل مرتب از شاخه‌ای به شاخه دیگر می پریم، محیط کارمان را عوض می‌کنیم و مانند کلاغ تنها به دنبال چیزهای براق و جذابی می‌رویم که دیگران دارند مانند مهاجرت، دانشگاه، بورس، و غیره. درحالیکه هر کدام از ما علایق و توانایی‌های خودمان را داریم و باید بر اساس آنها هدف و مسیر خود را مشخص کنیم.
او درباره آنچه افراد در این دوره‌ها یاد می‌گیرند، اضافه می‌کند: ثبت اختراع در این دوره‌ها انتهای کار نیست. افراد باید یاد بگیرند چگونه اختراع خود را ارائه دهند، باید فن بیان و قدرت مذاکره خود را پرورش دهند تا بتوانند داورها را متقاعد سازند. بنابراین در کنار اینکه چگونه اختراع و آن را ثبت کنند، مهارت‌های دیگری نیز یاد می‌گیرند و پله‌پله رشد می‌کنند. آنها چه تصمیم بگیرند در مسابقات شرکت کنند، چه اختراعات بیشتری ثبت نمایند، چه وارد عرصه‌های کاری دیگر شوند، مقاله بنویسند، رزومه خود را ارتقا دهند، بورس تحصیلی بگیرند، از کارشناسی به ارشد بروند، کتاب بنویسند ، مدال جهانی بگیرند یا از دیگر مزایای ثبت اختراع استفاده کنند، یک سری مهارت‌هایی را یاد گرفته‌اند که مهارت‌های پایه زندگی هستند. مهارت‌هایی چون خلاقیت، فن بیان، برنامه‌ریزی، تفکر استراتژیک، حل مسئله، مدیریت زمان، مدیریت استرس، کار گروهی، تفویض اختیار، الویت‌بندی و غیره؛ اینها همه مهارت‌هایی هستند که در تمام موقعیت‌های زندگی و نه فقط در کار و نه فقط به عنوان یک مدیر، یادگیری آنها الزامی است.
یادگیری مهارت‌های جدید، لزوم انطباق با دنیای امروز
اسکندری که خود مدال طلای کشور کره جنوبی و جایزه ویژه کرواسی را برای اختراع خود گرفته است، معتقد است: در دنیای امروز با پیشرفت تکنولوژی، ما حق انتخاب بیشتری داریم و فضا بسیار رقابتی است. در این فضای رقابتی که هوش مصنوعی و دنیای متاورس را در بر می گیرد، برخی شغل‌های قدیمی از بین می‌روند و بنابرین تنها کسانی می‌توانند در این فضا دوام بیاورند که قابلیت رشد و تطابق با این سرعت بالای پیشرفت را داشته باشند یعنی یک سری مهارت‌های جدید یاد گرفته باشند. دنیا، دنیای پلتفرم‌های چند وجهی است یعنی ما هم باید در وجه‌های مختلف رشد کنیم.
یافتن راه‌حل به‌جای پاک‌کردن صورت مسئله
این مخترع جوان درباره نگاه متفاوتی که در تلاش است در دوره‌های خود به‌وجو آورد، می‌گوید: بسیاری از افرادی که به این دوره‌ها می‌آیند مشکل را به چشم مسئله نگاه نمی‌کنند تا به دنبال راه‌حل باشند. چیزی که ما می‌خواهیم در این دوره‌ها یاد بگیرند این است که به جای پاک‌کردن صورت مسئله برای آن راه‌حل پیدا کنند و گمان نکنند مانند دوران مدرسه یک مسئله فقط یک راه‌حل درست دارد. ما به آنها یاد می‌دهیم اگر خودشان راه حلی پیدا نمی‌کنند با دیگران مشورت کنند و از آنها کمک بگیرند؛ این‌گونه است که در این دوره‌ها ممکن است یک وکیل در نهایت یک دستگاه پزشکی اختراع کند.
ثبت اختراع و حفظ حقوق مخترع
اسکندری در ادامه درباره نحوه ثبت اختراع اضافه می‌کند: برای ثبت اختراع ما به افراد یاد می‌دهیم که اظهارنامه اختراع پرکنند. این اظهارنامه برخلاف مقاله‌نویسی که معمولاً فوت کوزه‌گری در آن حذف می‌شود باید شامل تمام جزییات و کاملا شفاف باشد به‌حدی که هر کسی بدون داشتن تخصص در آن حوزه بتواند آن را بفهمد و بسازد. از زمانی که یک اظهارنامه پر و بارگذاری می‌شود، روز، ساعت، دقیقه و حتی ثانیه آن ثبت می‌شود تا مشخص باشد چه کسی آن ایده را سریع‌تر ثبت نموده و حقوق او محفوظ بماند. اگر تاجری بخواهد این ایده را به تولید برساند باید یا حق آن را از مخترع بخرد، یا با او قرارداد ببندد یا به شکلی دیگر او را راضی کند.
ایران سالها است که عضو معاهده PCT است . این معاهده زیر نظر سازمان مالکیت‌های معنوی جهانی (WIPO) و متشکل از 156 کشور است. زمانی که اظهارنامه پر می‌شود افراد می توانند ثبت در PCT را هم انتخاب کنند که سپس 12 ماه از لحاظ حقوقی به آنها فرصت ثبت داده می‌شود. این معاهده به افراد در تمام کشورهای عضو معاهده حق تقدم در ثبت آن اختراع را می‌دهد. البته هر کشوری قوانین خودش را برای ثبت دارد و اگر کسی بخواهد می‌تواند اختراعش را در هر کشور مورد هدفی با پیروی از شرایط و قوانین آن ثبت کند یا به سراغ ثبت اختراعات در حوزه اروپا یا امریکا تحت عنوان European Patentیا USPATENT برود. اما با ثبت اختراع در ایران هم حقوق افراد محفوظ می‌ماند.
وی در ادامه درباره گواهینامه‌هایی که افراد در انتهای دوره دریافت می‌کنند می‌افزاید: اولین گواهی که افراد دریافت می‌کنند همان اظهارنامه اختراعشان است که مدرکی معتبر است. در گام بعدی به آنها کمک می‌کنیم به عنوان مخترع به عضویت فدراسیون بین‌المللی مخترعین (IFIA) دربیایند که با دریافت مدرکی تحت عنوان INV Membership در کل دنیا به عنوان مخترع شناخته می‌شوند.
زندگی یک مسابقه نیست
اسکندری، مدرس دوره‌های اختراع در انتها تمام دانش‌پژوهان خود را عضوی از یک خانواده می‌داند و تأکید می‌کند: گرچه ما از اختراعات شروع می‌کنیم اما پایان کار اختراع نیست. اختراع به عنوان خروجی این دوره بسیار مهم است زیرا باید افراد باور کنند که با آموزش درست و تلاش می‌توانند به علایق و خواسته‌های خود جامعه عمل بپوشانند اما آنچه پس از اختراع می آید از آن هم مهم‌تر است. افراد پس از پایان این دوره تا مدت‌ها با ما در ارتباط می‌مانند. برخی از آنها برنامه‌های بلند مدتی برای آموزش مهارت‌های مختلف دارند تا پس از آن بتوانند گام‌های بعدی را برای رسیدن به اهدافشان بردارند. دنیای اختراعات انتها ندارد و همیشه چیزی برای آموختن وجود دارد؛ برای تغییر و شروع دوباره. و افراد باید باور کنند هیچ‌گاه برای تغییر دیر نیست چون زندگی هم یک مسابقه نیست.
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
