لزوم توجه به مدیریت کنترل و کاهش ضایعات مواد غذایی
به گفته عضو هیئت مدیره و رئیس کارگروه صنایع غذایی انجمن کیفیت ایران، با توجه به درصد بالای ضایعات مواد غذایی در کشور، با مدیریت و کنترل کاهش ضایعات می‌توان بدون افزایش تولید، درصد قابل توجهی از نیاز غذایی کشور را تأمین کرد.
شهریار دبیریان، عضو هیئت‌مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران و دبیر علمی و فنی انجمن صنفی صنایع لبنی در مصاحبه‌ای با مجله میکروسکوپ، با اشاره به میزان بالای ضایعات مواد غذایی و کشاورزی در ایران، ضایعات را سدی در برابر امنیت غذایی دانست و توضیح داد: امنیت غذایی به معنای دسترسی همه افراد یک جامعه در تمامی ادوار عمرشان به غذای سالم و کافی برای داشتن زندگی سالم و فعال است؛ یعنی برای داشتن امنیت غذایی باید غذا موجود و در دسترس و دریافت آن پایدار باشد، در‌حالی‌که طبق آخرین آمار در سال 2021، حدود 870 میلیون نفر در دنیا دچار سوء تغذیه مزمن هستند و از کمبود غذا رنج می‌برند؛ و این به معنای نبود امنیت غذایی است. در این وضعیت، طبق آمار فائو، سالانه 1.3 میلیون تن یعنی تقریباً یک سوم تولیدات مواد غذایی و محصولات کشاورزی در دنیا به هدر می‌رود.
بیشتر بخوانید: کاهش ضایعات غذایی راهی برای مقابله با گرسنگی در جهان
بیشترین درصد ضایعات نان در مرحله مصرف
دبیریان سپس با ابراز نگرانی از بالا بودن ضایعات در ایران گفت: بیشترین ضایعات در ایران مربوط به میوه، سبزیجات و نان است و عمدتاً در مورد میوه و سبزیجات، ضایعات در مرحله جابه‌جایی و انبارش اتفاق می‌افتد.
او با اشاره به این‌که علاوه بر مصرف، در مرحله فرآوری و بسته‌بندی نیز ضایعات زیادی در ایران وجود دارد، اضافه کرد: حدود 7 درصد از ضایعات آبزیان و دانه‌های روغنی مربوط به مرحله فرآوری و بسته‌بندی است.
وی در مورد ضایعات نان نیز افزود: ضایعات نان در کشور حدود 30 درصد و معادل 300 میلیون دلار است و گذشته از بحث هزینه و خسارت‌هایی که به اقتصاد وارد می‌کند، در صورت کپکی شدن نان‌ها و استفاده در دامداری‌های سنتی، می‌تواند مشکلاتی برای دام و انسان ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: آنزیم‌ها، راهکارهایی طبیعی برای داشتن نانی سالم، تازه و ماندگار
اتلاف غذا از کاشت تا تولید در کشورهای در حال توسعه
دبیریان سپس به دو اصطلاح در زمینه ضایعات مواد غذایی و کشاورزی اشاره کرد: اتلاف مواد غذایی (food lose) مربوط به کاشت، داشت و برداشت است، یعنی از ابتدا تا مرحله تولید. اما ضایعات غذایی (food waste) مربوط به بعد از تولید است؛ زمانی که ماده غذایی از کارخانه بیرون می‌آید و در اختیار خرده‌فروشان و مصرف‌کنندکان قرار می‌گیرد. در کشورهای در حال توسعه بیشترین ضایعات در مرحله اتلاف است اما در کشورهای پیشرفته خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان بیشترین ضایعات را ایجاد می‌کنند (در این مصاحبه وی از هر دو تعریف به عنوان ضایعات نام برده است)
او سپس با تأکید بر این‌که افزایش ضایعات در نهایت منجر به افزایش قیمت تمام‌شده و کاهش سود‌آوری می‌گردد، درباره تعریف کلی‌تری از ضایعات افزود: هر نوع فعالیتی از سیستم و انسان‌ها که ارزش افزوده نداشته باشد ضایعات به حساب می‌آید به عنوان مثال اگر جلسه‌ای بدون نتیجه برگزار شود، در زمان، انرژی و نیروی انسانی ضایعات و در نتیجه هزینه ایجاد می‌کند. در تعریف فائو نیز هرگونه تغییر در کیفیت محصول که باعث غیر خوراکی شدن، غیر قابل مصرف شدن، غیر قابل فرآوری شدن، غیر قابل دسترسی و عدم ایمنی برای انسان گردد، ضایعات به حساب می‌آید. لازم به ذکر است برخی از ضایعات غیرقابل کنترل و در طی فرایند تولید و یا برداشت اجتناب‌ناپذیر است. این در حالی است که درصد بالایی از ضایعات ایجاد شده را می‌توان با کنترل و مدیریت صحیح کاهش داد.
فروش ارزان‌تر محصولاتی که به تاریخ انقضا نزدیک می شوند نیز ضایعات است
او سپس ضایعات را به چهار دسته تقسیم نموده و توضیح داد: ضایعات یا مستقیم هستند مانند نشتی پاکت شیر، سوراخ شدن پاکت ماده غذایی و غیره یا غیر مستقیم مانند کاهش کیفیت محصولات کشاورزی که باعث می‌شود مشتری از مصرف آن امتناع یا مبلغ کمتری بابت آن پرداخت کند؛ به عنوان مثال محصولاتی که به تاریخ انقضا نزدیک می‌شوند و با کاهش قیمت یا در حراج به فروش می‌رسند نوعی ضایعات به حساب می‌آیند. می‌توان ضایعات را به دو دسته کیفی و کمی نیز تقسیم نموئ.
گوش دهید: تاریخ انقضا یا بهترین تاریخ مصرف
آب، منبع ارزشمندی که همراه ضایعات کشاورزی به هدر می‌رود
دبیریان با اشاره به میزان بالای آب مصرفی در کشاورزی ایران افزود: 93 درصد مصرف آب در ایران سهم بخش کشاورزی است و میزان بالای ضایعات در این بخش به معنای هدررفت آب نیز هست.
بیشتر بخوانید: بازیافت آب، راه‌حلی برای برون‌رفت از بحران خشک‌سالی
تولید متان از ضایعات غذایی 37 برابر خودرو است
عضو هیئت‌مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران سپس در خصوص آلودگی‌های زیست محیطی حاصل از ضایعات غذایی اضافه کرد: گذشه از بحث از دست رفتن مواد غذایی، هدر رفت منابع مورد مصرف، گرسنگی بخش بزرگی در دنیا و خسارت‌های مالی وارده بر کشورها، دفع و از بین بردن این ضایعات نیز بار بزرگی بر دوش جوامع است. برخی از ضایعات مانند ضایعات محصولات لبنی، گوشت و فرآورده های دریایی، استخوان، چربی و روغن اگر به سرعت امحاء نشوند، می‌توانند مشکلات زیست محیطی جدی به وجود آورند. همچنین میزان تولید گاز متان از محصولات فاسد شده غذایی 37 برابر میزان متان حاصل از خودروها در جهان است.
وی در انتها تأکید کرد: در صورتی‌که مدیریت کنترل و کاهش ضایعات مواد غذایی به‌خوبی انجام پذیرد، نیزا به افزایش تولید تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
