داستان تولید شوینده در ایران: از تاید تا گلرنگ
این روزها تنوع محصولات شوینده و جایگاهشان در زندگی روزمره ما به‌گونه ای است که شاید کمتر کسی این تصور را داشته باشد که رشد قابل‌توجه این صنعت در ایران در طی حدود کمی کمتر از 60 سال رخ داده است. شاید کمتر کسی از چالش‌های این دوره و پستی بلندی‌های این پیشرفت خبر داشته باشد یا اسامی افرادی را که در پاگرفتن و رشد این صنعت تاثیر گذار بودند به یاد بیاورد. البته کسانی که در این صنعت فعال هستند حتما نام دکتر عذرا عراقی را شنیده‌اند، کسی که می توان او را مادر صنعت شوینده نامید، کسی که از همان سال‌های ابتدایی پاگرفتن این صنعت در ایران تا به امروز همراه این صنعت بوده است.
دکتر عذرا عراقی در مصاحبه ای با میکروسکوپ، از داستان پیشرفت صنعت شوینده می‌گوید:
” بنده دکتر داروساز هستم و از دانشکده داروسازی دانشگاه تهران دکترا گرفته‌ام. بعد از پایان دانشکده، کارم را در سال 1342 در تولیددارو شروع کردم. تولیددارو در سال 1335 تاسیس شد و در آن سال‌ها یکی از تشکیلات صنعتی صاحب‌نام و مورد توجه داروسازان جوان برای اشتغال بود.
صنعت بزرگ داروسازی کم داشتیم، بزرگ‌ترین آنها داروپخش بود که تحت پوشش سازمان شاهنشاهی اداره می‌شد و تولیددارو که با سرمایه‌گذاری آقایان خسروشاهی (فرزندان حاج آقا حسن خسروشاهی) که خانواده‌ای محترم در آذربایجان بودند، ایجاد شد و ابتدا به تولید و واردات دارو مشغول بود. کارخانه کوچکتری نیز برای ساخت دارو به‌وسیله زنده‌یاد دکتر عبیدی حدود سال 1334-1335 تأسیس شده بود که بزرگ‌ترین، مشهورترین و ماندگارترین شرکت خصوصی قلمداد می‌شد و تا هم‌اکنون نیز فعالیت می‌کند. این شرکت ابتدا دارویی بود و بعدها بخش آرایشی و بهداشتی را هم به فعالیت خود اضافه کرد. البته سال‌هاست که فقط نام و اعتبار دکتر عبیدی را با خود دارد ولی در مالکیت سازمان دیگری است. غیر از این دو مجموعه، کارخانه‌های صنایع غذایی مینو با مدیریت خانواده حاج‌علی خسروشاهی و کارخانه‌های شرکت سهامی بهشهر با مدیریت خانواده لاجوردی، از صنعت‌گران و تاجران معتبر کاشان و فرزندان زنده‌یاد حاج‌سیدمحمد لاجوردی، نیز در صنعت ایران صاحب‌نام و شاخص بودند.”
آقای داروگر؛ پدر صنعت شوینده
دکتر عراقی از بازار شوینده آن روزها و پدر این صنعت این‌گونه تعریف می‌کند: “در آن دوره، هنوز محصولات شوینده متعدد و متفاوتی در بازار وجود نداشت، تنها دو پودر رخت‌شویی دستی «فاب» و« تاید » به کشور وارد می‌شدند.
البته از آنجا که اخیرا برای صنایع پدر ومادر انتخاب می‌کنند باید بگویم اگر بخواهیم برای صنعت شوینده کسی را به‌عنوان پدر و پایه‌گذار آن نام ببریم یقیناً کسی نیست جز «آقای داروگر» که آغازگر تولید صابون بوده است. او ابتدا در اصفهان در سال 1307 حتی قبل از تأسیس کارخانه سیمان، واحدی برای تولید صابون سوبلیمه احداث نمود، سپس 13 سال بعد در سال 1320 که سال شکوفایی فعالیت‌های صنعتی در ایران بود، آن را به تهران منتقل و اقدام به تولید صنعتی صابون‌های مختلفی به نام‌های «نخل»، «عروس» و غیره نمود که هنوز هم جزو نام‌های معروف بازار صابون هستند. صابون‌سازی داروگر اولین کارخانه صنعتی صابون‌سازی در ایران بود. آقای داروگر همچنین اولین تولیدکننده مایع ظرفشویی به نام «ریکا» بود. او برای تولید پودر رخت‌شویی نیز پلنت تولید آن را از بالسترای ایتالیا خریداری، وارد و در شرق تهران نصب کرد ولی موفق به راه‌اندازی آن نشد و این همان پلنتی است که آقایان لاجوردی خریداری و در جاده قدیم کرج کنار کارخانه‌های بهشهر (صابون‌سازی، روغن نباتی و کارتن‌سازی) نصب کردند”.
تولی‌پرس و پاکسان، اولین‌های صنعت شوینده
وی سپس از اولین کارخانه تولید پودر شوینده می‌گوید: “در سال 1342 اندیشه تولید پودر رخت‌شویی در تشکیلات تولیددارو نیز ایجاد و به‌سرعت پیش رفت و منجر به احداث اولین پلنت پودر در مجموعه تولیددارو شد. این مجموعه به‌عنوان واحد پتروشیمی به جامعه مصرف معرفی و محصولاتش به نام پودر “دریا” و “تک”برای شستشوی دستی و پودر “شوما” برای شستشوی ماشینی و مایع “آبشار” برای ظرفشویی، در حدود سال های ۴۵ و۴۶ وارد بازار شد.
در این ایام چون علاوه‌بر دارو، تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از محصولات آرایشی و بهداشتی شرکت‌های شوارتسکف، بایرسدورف و غیره که قبلا وارد می‌شوند، به تولید داخلی تبدیل شده بودند، واحد تولید محصولات آرایشی و بهداشتی، «تیدی» نامگذاری شد و تولید پودر هم ابتدا تحت مدیریت تیدی تولید گردید. ولی چون رشد سریع و قابل‌توجهی پیدا کرد، به‌سرعت به صورت تشکیلات مستقلی در آمد و نام آن از واحد پتروشیمی تیدی به “تولی پرس” تغییر یافت. هم‌زمان و با فاصله کوتاهی از تولیددارو، آقایان لاجوردی نیز با خرید پلنت از داروگر آن را راه‌اندازی و به نام شرکت «پاک‌کن» اقدام به تولید پودرهای “برف” و “سپید” و مایع ظرفشویی “گلی” کردند و اندکی بعد با رشد سریع بازار پودر شوینده، مجموع فعالیت‌های مشابه را متمرکز کردند، نام کارخانه را به “پاکسان” تغییر دادند و کل محصولات شوینده و بهداشتی را تحت نام پاکسان به بازار معرفی کردند.
مجموعه تولیددارو به‌تدریج رشد و توسعه پیدا کرد و به بخش‌های متعدد تخصصی تبدیل شد. ابتدا تولید و فروش محصولات در لاین‌های مختلف از یکدیگر جدا و تخصصی شدند. سپس از سال 1350 به بعد تولیددارو به یک هلدینگ به نام سرمایه‌گذاری البرز و بخش‌های تخصصی تابعه نیز هر کدام به یک شرکت مستقل تبدیل شدند مانند «تولیددارو» با ماموریت تولید دارو، «تولی‌پرس» برای محصولات شوینده، «تیدی» برای محصولات آرایشی و بهداشتی، «کیوان» برای محصولات غذایی، «والکم» برای محصولات تکمیلی منسوجات و سموم دفع آفات، «تولی‌فارما» برای محصولات پودری دارویی (عمدتاً آنتی بیوتیک‌ها)، «سوییران» برای تولید داروهای شرکت سیبا تحت لیسانس سیبا و چندین شرکت دیگر که از بحث ما خارج است”.
تولیددارو؛ یک دانشگاه علمی و کاربردی
مادر صنعت شوینده تولیددارو را یک دانشگاه علمی و کاربردی واقعی و سازمان تربیت مدیر می‌نامد و می‌گوید: “من اگر در دوره کارم در آن سازمان و شاخه دیگرش، تولی‌پرس و از 1360 به بعد در داروپخش، داروسازی لرستان یا شرکت تحقیق و توسعه صنایع شوینده و بهداشتی، کف و پاکسان کار مثبتی کرده و منشاء اثری بوده‌ام، خود را مدیون دوره کار در تولیددارو و آموخته‌هایم از اولین مدیرانم آقای دکتر محمد عقیقی و زنده یاد دکتر نقشینه می‌دانم. روش کار در تولیددارو چنین بود که اگر کسی را آماده و مشتاق می‌دیدند، به‌طور وسیع و همه‌جانبه امکانات آموزش و رشد را برای او فراهم می‌کردند. لذا بنده که به حکم جوانی پرانرژی و مشتاق بودم، فقط در داروسازی محدود نمانده، آرایشی و بهداشتی و حتی غذایی را نیز آموختم و هماهنگ با توسعه مجموعه و آموزش‌های متعددی که در حین کار دریافت کردم، در بخش ساخت محصولات تکمیلی منسوجات، سموم دفع آفات و با آغاز پروژه پتروشیمی (به تعبیر آن زمان) در آن بخش نیز کار کردم و آموزش دیدم و تا حد مدیر پروژه و قائم‌مقام مدیر عامل تولی‌پرس رشد کردم”.
انقلابی در شستشو
وی از اشتیاق بازار آن روزها برای محصولات شوینده این‌گونه تعریف می‌کند: جامعه مصرف‌کننده با ورود پودر رخت‌شویی به بازار خود را با یک معجزه در پاک‌کنندگی مواجه می‌دید چراکه می‌توانست بدون زحمت چندین نوبت چنگ‌زدن و صابون‌مالیدن روی لباس، فقط با خیس‌کردن لباس‌های چرک داخل محلول شستشو، نتیجه‌ای بسیار چشم‌گیر از نظر پاکیزگی، سفیدی و درخشندگی البسه روشن دریافت کند. بنابراین مصرف‌کنندگان خیلی به پودرها و تحولات فرمول‌هایشان علاقه و توجه نشان می‌دادند. مدیران فروش هم طبل تبلیغات را در مورد اثرات پودرها پرصداتر می‌نواختند. حضور اوپتیکال برایتنرها (درخشان‌کننده‌های نوری) درفرمول پودرها و اثر فوق العاده‌ای که در نتیجه شستشو داشتند، مصرف‌کنندگان را به‌غایت شگفت‌زده و مشتاق کرده بود. البته در آن دوره انواع بسیار مرغوب و صاحب‌اثر آنها که ساخت کارخانه‌های معتبری مثل سیبا یا ساندوز بودند، وارد و مصرف می‌شدند
ادامه این مطلب را بخوانید:
برندهایی که ماندگار شدند
میکروسکوپ را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
